«ایران خودرو» با افزایش تولید 16درصدی در فروردین‌ماه بازار را غافلگیر کرد. وزارت صمت به‌تازگی گزارشی از تولید خودرو در کشور منتشر کرد که نشان می‌دهد بزرگترین خودروسازی کشور بر خلاف سال قبل همچنین دیگر خودروسازی بزرگ کشور یعنی سایپا، سال جدید را پرقدرت آغاز کرده است.
بر اساس آمار، ایران خودرو در نخستین ماه سال که نیمی از آن نیز جزو تعطیلات رسمی بود، 29هزار و 626 دستگاه خودرو تولید کرده که نسبت به 25هزار و 568 خودرو در سال 403، نزدیک 16 درصد رشد داشته است.
این در حالی است که شرکت سایپا فروردین را با ساخت 18هزار و 395 خودرو آغاز کرد که نسبت به تولید 25 هزار و 293 خودرو در مدت مشابه سال گذشته کاهش 27 درصدی داشت.
نکته قابل تأمل این است که ایران خودرو و سایپا سال گذشته تقریبا یک‌اندازه خودرو تولید کرده بودند و تنها 275 دستگاه با هم اختلاف داشتند. اما امسال ایران خودرو در یک ماه 11 هزار و 231 خودرو بیشتر از سایپا تولید کرده است؛ یعنی بیش از 1.5 برابر. ایران خودرو همچنین 4هزار دستگاه بیشتر از فرورین سال گذشته تولید کرده است.
سوال اینجاست چه اتفاقی افتاده که دو غول خودروسازی کشور که پارسال فروردین را با آمار و وضعیت مشابه شروع کردند، فروردین ماه امسال به دو نقطه متفاوت رسیده‌اند؟
قبل از پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که نمی‌توان تنها به آمار فروردین‌ماه بسنده کرد و باید منتظر ادامه روند تولید در خطوط خودروسازان بزرگ بود، اما به اعتقاد تحلیلگران و ناظران این تفاوت عددی را تنها می‌توان به تغییر ریل ایران خودرو از دولتی به خصوصی منتسب کرد. چراکه هم ایران خودرو و هم سایپا امروز با مشکلات مشابهی در زمینه تحریم و محدودیت تبادلات مالی، نوسانات ارزی، افزایش قیمت دلار، جهش 55 درصدی تورم و افزایش 45 درصدی هزینه دستمزد کارگران دست‌وپنجه نرم می‌کنند و اتفاقا ایران خودرو بدهی و زیان انباشته سنگین‌تری دارد.
با این حال نیمه بهمن ماه سال گذشته، بزرگترین مجموعه خودروسازی کشور این مجال را یافت تا از قیود فلج‌کننده مدیریت دولتی رها شود.
اگرچه در صنعت به‌ویژه خودروسازی آن هم با شرایط تحریمی کشور ما نمی‌توان در کوتاه‌مدت انتظار تغییر داشت، اما آنگونه که آمار می‌گوید تغییر مسیر و آغاز اصلاحات ساختاری در ایران خودرو نخستین نشانه‌های احیا را نشان می‌دهد. بر همین اساس است که در هفته‌های گذشته زمزمه خصوصی‌سازی شرکت سایپا نیز بلندتر از قبل شنیده شد. چراکه
امروز ایران‌خودرو استراتژی دهگانه‌ای در دستور کار خود قرار داده که فارغ از میزان توفیقش، مسیر پیش‌رو برای بدنه مهندسی، کارشناسی و کارگران این مجموعه را روشن کرده است، اما سایپا در همان سیکل معیوب و ویژه‌ی ساختارهای دولتی گرفتار است و مدیران آن تنها موظفند بودجه یا اعتبار تعریف‌شده برای این مجموعه را مصروف بندهای دیکته‌شده کنند؛ بدون آنکه منتظر نتیجه‌ای در راستای بهبود کمیت یا کیفیت محصولات سایپا یا رضایت مشتریان و سود سهامداران باشند.
امروز بندناف ایران‌خودرو از منابع دولتی قطع شده و این مجموعه خصوصی ناچار است برای تداوم حیات خود به سودآوری برسد. در حالی که سایپا موظف به تکالیفی است که خارج از مجموعه به وی دیکته می‌کند؛ فارغ از اینکه این سیاست‌های اعلامی به نفع صنعت خودروسازی، سایپا، محصولات، سهامداران، مصرف‌کنندگان و منافع کشور هست یا نه!
امروز مدیریت ایران‌خودرو از تغییرات ناشی از تغییر دولت، تغییر رئیس‌جمهور و تغییر وزیر صمت که مدیریت این مجموعه را دستخوش تغییر می‌کرد، مصون است؛ در حالی که مدیریت سایپا به دلیل دولتی‌بودن همین فردا قابل تغییر است و این عدم ثبات همچنین تفاوت سلیقه و سیاست مدیران، اجازه اجرای طرح‌های بلندمدت، اصلاح ساختاری و ... را نمی‌دهد.
امروز مدیریت ایران‌خودرو می‌تواند سریع‌تر و منعطف‌تر از گذشته با واقعیت بازار و نیاز مشتریان تصمیم‌گیری کند، اما سایپا حتی اگر مصمم به تغییر مسیر باشد، به دلیل بروکراسی سنگین، ساختار دولتی و فشارهای خارج از مجموعه اختیار عمل ندارد.
به این فهرست می‌توان موارد پرشمار دیگری هم افزود؛ اما همین چند مولفه کافی است تا بخشی از دلایل تفاوت میان میزان تولید در ایران خودرو و سایپا را در فروردین‌ماه امسال دریابیم. هرچند قضاوت قاطعانه در این‌باره نیازمند زمانی بیشتر است، اما به سیاق آن ضرب‌المثل معروف که «سالی که نکوست از بهارش پیداست»، شاید این آمار نشانه آغاز احیای صنعت خودروسازی در کشور باشد.