آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری (OICA) نشان می‌دهد که در سال 2023 در مجموع بیش از 85 میلیون خودرو در جهان تولید شده است که در این میان چین با تولید 27 میلیون خودرو سهم 31 درصدی از بازار تولید خودروی جهان را به خود اختصاص داده است؛ ایالات متحده با تولید 10 میلیون خودرو در جایگاه دوم قرار دارد و 12 درصد از خودرو جهان را تولید می‌کند و ژاپن با تولید 7.8 میلیون خودرو، سهم 10 درصدی دارد و سومین تولیدکننده بزرگ خودرو جهان است.
هندوستان (5.5 میلیون)، کره جنوبی (3.7 میلیون)، آلمان (3.6 میلیون)، مکزیک (3.5 میلیون)، برزیل (2.4 میلیون)، اسپانیا (2.2 میلیون)، تایلند (1.9 میلیون)، اندونزی (1.5 میلیون)، فرانسه (1.4 میلیون)، ترکیه (1.35 میلیون)، کانادا (1.2 میلیون)، جمهوری چک (1.2 میلیون)، ایران (یک میلیون)، اسلواکی (یک میلیون)، انگلستان (876 هزار)، ایتالیا (796 هزار) و مالزی (702 هزار) نیز با تولید 702 هزار تا 5.5 میلیون دستگاه خودرو در سال در جایگاه چهارم تا بیستم بزرگترین تولیدکنندگان خودروی جهان قرار دارند.
چرا تولید خودرو برای کشورها مهم است؟
نگاهی دقیق‌تر به 20 کشور برتر در تولید خودرو حقایق بسیاری را آشکار می‌کند از جمله اینکه هر 10 اقتصاد برتر جهان یعنی آمریکا، چین، آلمان، ژاپن، هند، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، برزیل و کانادا در جمع 20 تولیدکننده پرتیراژ خودروی جهان نیز قرار دارند که این موضوع نشان از اهمیت صنعت خودرو در نیل به توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها دارد.
زنجیره تامین گسترده
تولید خودرو زنجیره تأمین گسترده‌ای دارد بدین معنا که نیازمند توسعه صنایع مختلف همچون فولاد، پتروشیمی، الکترونیک، پلیمر و ... است، بنابراین، رشد صنعت خودرو به شکوفایی سایر صنایع کمک می‌کند و می‌تواند کشورها را در مسیر توسعه صنعتی قرار دهد.
صنعت خودرو پیشران فناوری‌های نوین
از سوی دیگر صنعت خودرو یکی از پیشروترین صنایع در حوزه استفاده از نوآوری، اتوماسیون و فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی است؛ هوش مصنوعی از کاربرد در خطوط تولید خودرو با کمک ربات‌های هوشمند گرفته تا توسعه الگوریتم‌های خودروهای خودران تا طراحی خودروهای جدید به کمک نرم‌افزار و پیش‌بینی رفتار آیرودینامیکی قطعات فنی کاربرد دارد و لذا توسعه صنعت خودرو نقش اساسی در سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی دارد.
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل
همچنین این صنعت نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل دارد؛ صنعت خودرو توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل داخلی را تسهیل کرده و زیرساخت‌های مرتبط با آن (جاده، سوخت، خدمات) را گسترش می‌دهد.
صنعت خودرو؛ صنعتی اشتغالزا و موثر در تولید ناخالص داخلی کشورها
صنعت خودرو یکی از بزرگترین صنایع تولیدی جهان است که پنج درصد نیروی کار و سه درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده است که البته این سهم در بازارهای نوظهور مانند هند و چین بیشتر است و لذا سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی ملی آنها به ۷ درصد نیز می‌رسد.
از خاورمیانه چه خبر؟
نگاهی به جدول 20 خودروساز برتر جهان، تنها نام دو کشور ایران و ترکیه در منطقه مدیترانه و خاورمیانه خودنمایی می‌کند.
ترکیه در جایگاه سیزدهمین تولیدکننده خودروی جهان، با تولید 1.35 میلیون خودرو در سال اگرچه از نظر تیراژ تولید سهم بالای ندارد اما رتبه بالایی در صادرات دارد؛ خودروسازی ترکیه در 2 دهه گذشته قهرمان صادرات این کشور بوده به گونه‌ای که صادرات خودروی ترکیه در سال 2023 به 35 میلیارد دلار رسیده است.
این کشور به عنوان هجدهمین صادرکننده بزرگ خودروی جهان شناخته می‌شود و پس از صادرکنندگان بزرگی همچون آلمان، چین، ژاپن، مکزیک، ایالات‌متحده و کره‌جنوبی که رتبه‌های اول تا ششم را به خود اختصاص داده‌اند؛ قرار دارد. این امر نشان از هدفگذاری صحیح این کشور در تولید و متناسب با نیاز بازارهای جهانی دارد.
در مقابل ایران با اینکه در جمع 20 خودروساز پرتیراژ جهان قرار دارد از نظر صادرات در شرایط مساعدی نیست، به طوری که براساس آمار سازمان بین‌المللی سازندگان خودرو (OICA) ایران در سال 1403، 37 میلیون و 800 هزار دلار (مقایسه کنید با آمار 35 میلیارد دلاری ترکیه) خودرو صادر کرده است که نسبت به سال قبل از آن رشد نزدیک به چهارد درصدی داشته اما در صورتی که این آمار نیز درست باشد، باز هم ایران در مقایسه با سایر صادرکنندگان خودرو حرفی برای گفتن نداشته است.
نقشه‌راه ایران برای کسب سهم بیشتر از بازار تولید و صادرات خودرو جهان چیست؟
ایران خودرو و سایپا دو شرکت بزرگ خودروساز کشور که سهم عمده تولید خودرو در کشور را برعهده دارند سال‌هاست که به واسطه مدیریت دولتی با زیان انباشته سنگینی مواجه بوده‌اند تا اینکه با برگزاری مجمع عمومی عادی (به‌طور فوق‌العاده) ایران‌خودرو در روز چهارشنبه هفدهم بهمن ماه سال گذشته و تصمیم سهامداران مبنی بر واگذاری مدیریت بزرگترین شرکت خودرو ساز کشور به بخش خصوصی، روزنه‌های امید برای تغییر در وضعیت این خودروساز و به تبع آن صنعت خودروی کشور ایجاد کرد.
و اما ایران خودرو در دست بخش خصوصی چه مسیری را دارد طی می‌کند؟
مدیریت جدید این شرکت نیز که هم از قطعه‌سازان نام آشناست و هم در صنعت تولید خودرو دستی بر آتش دارد؛ برنامه‌های مهمی برای ایجاد تحول در این شرکت مدنظر قرار داده است که از آن جمله می‌توان به اعمال استانداردهای سختگیرانه در تهیه قطعات، نظارت بر خرید قطعات از خارج کشور، رفع ایراد و ارتقای کیفیت محصولات، سرمایه‌گذاری برای تولید پلتفرم‌های جدید و کنار گذاشتن پلتفرم‌های قدیمی، تولید محصول با کیفیت با همکاری شرکای معتبر بین‌المللی، تمرکز بر تولید خودروهای هیبریدی و ارتقای محصولات فعلی اشاره کرد.
جالب اینجاست که مدیریت جدید بخش خصوصی در ایران خودرو طی 15 روز فروردین 16 درصد افزایش تولید داشت که در مقایسه با سال گذشته این شرکت و امسال سایپا بی‌نظیر بود.
به نظر می‌رسد که در این پیچ تاریخی که صنعت خودروی کشور در گذر از مدیریت دولتی به مدیریت بخش خصوصی سهامدار در حال طی کردن است و بارقه‌های امید تحول صنعت خودرو کشور ایجاد شده است، حمایت از این صنعت با برداشتن چوب قیمت‌گذاری دستوری که به عنوان پاشنه‌آشیل این صنعت نیز شناخته می‌شود، گامی است اساسی.