انتشار گزارش جدید شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI) درباره پایش آلایندگی و مصرف سوخت در خودروهای سواری، بار دیگر توجهها را به تفاوتهای فنی و ساختاری میان خودروسازان داخلی جلب کرده است. این گزارش بر مبنای دادههای آزمونهای پایش تطابق تولید (COP) سازمان حفاظت محیطزیست تهیه شده؛ دادههایی که معتبرترین شاخص برای سنجش واقعی عملکرد پیشرانهها و سازگاری محصولات با الزامات محیطزیستی کشور به شمار میرود.
اختلافاتی که دیگر نمیتوان نادیده گرفت
بررسی نتایج سال ۱۴۰۳ نشان میدهد که شکاف میان خودروسازان در دو شاخص بنیادین، مصرف سوخت و انتشار CO قابل تأملتر از سالهای گذشته است. روند کلی صنعت نشان میدهد میانگین مصرف سوخت در عدد ۷.۹۸ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر تثبیت شده، اما همه خودروسازان در یک سطح باقی نماندهاند.
در این میان، سایپا با عدد ۷.۶۲ لیتر و پارسخودرو با ۷.۴۳ لیتر عملکردی پایینتر از میانگین ثبت کردهاند؛ در حالی که برخی شرکتها همچنان مصرفهای بیش از ۸ لیتر دارند. اختلافی که در کلاس سواری و در شرایط نظارت استاندارد، فاصلهای کماهمیت محسوب نمیشود و مستقیماً به فناوری قوای محرکه، وزن خودروها و بهروزبودن پلتفرمها مرتبط است.
در حوزه انتشار دیاکسیدکربن نیز دادهها به همان الگو اشاره دارد. سایپا با رقم ۱۷۵.۴ گرم در هر کیلومتر و پارسخودرو با ۱۷۱.۲ گرم، در محدودهای کمتر از میانگین صنعت (۱۸۳.۸ گرم) قرار گرفتهاند. این تفاوتها اگرچه در ظاهر اعداد خشک و سادهاند، اما در استانداردهای جهانی آلایندگی، اختلاف ۱۰ تا ۲۰ گرم در هر کیلومتر میتواند نشاندهنده یک سطح متفاوت از تکنولوژی موتور، مدیریت حرارتی، و مهندسی وزن باشد.
در مقابل، برخی خودروسازان با ثبت اعدادی تا ۱۹۴ گرم در هر کیلومتر همچنان در محدودههایی فعالیت میکنند که با روند جهانی سازگار نیست و نیازمند بازنگری ساختاری در توسعه قوای محرکه، انتخاب پلتفرم و معماری پیشرانههاست.
پیام این دادهها برای آینده صنعت چیست؟
گزارش ISQI عملاً بار دیگر تأیید میکند که صنعت خودرو کشورمان در نقطهای ایستاده که تفاوت در کیفیت مهندسی محصول، دیگر صرفاً یک بحث رقابتی میان برندها نیست؛ بلکه به موضوعی مرتبط با سیاست انرژی، هزینه سوخت کشور، و استانداردهای زیستمحیطی تبدیل شده است.
مصرف سوخت بالاتر یعنی بار سنگینتر بر شبکه انرژی و انتشار CO₂ بیشتر یعنی دورترشدن از الزامات محیطزیستی که در سالهای پیشرو سختگیرانهتر خواهند شد. در چنین شرایطی، خودروسازانی که همچنان بر پلتفرمهای قدیمی و قوای محرکه کمارتقا تکیه دارند، ناچارند به سمت بازنگری بنیادی در استراتژی توسعه محصول حرکت کنند.
بر این اساس دادههای رسمی سال ۱۴۰۳ نشان میدهد که مسیر صنعت خودرو در حوزه انرژی و محیطزیست یکپارچه نیست؛ برخی شرکتها در بازهای پیشرو قرار گرفتهاند و برخی دیگر همچنان از الزامات روز فاصله دارند. این گزارش بیش از آنکه یک رتبهبندی ساده باشد، یک هشدار فنی برای بخشهایی از صنعت است که باید برای کاهش وزن خودرو، نوسازی پلتفرم و ارتقای فناوری قوای محرکه برنامهریزی جدیتری داشته باشند؛ چرا که آینده این صنعت بدون کاهش مصرف و آلایندگی، قابل تصور نیست.